Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için anlaşma anlaşmadır. Erdoğan, 6 Mart’ta yaptığı açıklamada Rusya ile yapılan S-400 anlaşması için . “Hiç kimse bizden tükürdüğümüzü yalamamızı istememeli.” dedi. NATO ve Birleşik Devletler bu konuda tepkili.
Türkiye’nin Rusya’dan alacağı S-400’ler kendi radarı komuta merkezi ve füze rampasını da kapsıyor.2,5 milyar dolara mal olacak olan bu sistem alternatiflerine göre daha pahalı.Ancak bu anlaşmanın Türkiye’ye maliyeti daha ağır olabilir. Anlaşmadan uzak durup sistemin NATO’ya getirdiği riskleri azaltmadığı sürece, Amerikan yaptırımları kaçınılmaz görünüyor. Zaman geçiyor. Rusya, sistemin ilk bölümünü bu yılın temmuz ayına kadar teslim etmeyi planlıyor.
“Türkiye muhtemelen istese bile anlaşmadan vazgeçemez. Bunu yapmak, Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerinde, özellikle Suriye’ye gelince, büyük bir sorun yaratır”
Anlaşmanın duyurulduğu 2017’den beri ısınan itilaf son günlerde kaynamaya başladı. Erdoğan’ın açıklamasından sonra Pentagon, Türkiye’nin sistemi satın almasının “ciddi sonuçlarla” yol açacağı konusunda uyardı. İddialara göre iki üst düzey Amerikan Dışişleri Bakanlığı yetkilisi geçtiğimiz hafta aynı uyarıyı yüz yüze yaptı. Pentagon’a göre Türkiye’nin 100 jet aldığı F-35 programından çıkarılması ve Rusya ile istihbarat ve savunma anlaşmalarını hedef alan CAATSA anlaşması dahilinde yaptırımlara maruz kalması ihtimaller arasında.Bu karmaşık bir duruma yol açabilir.ABD Türkiye’ye F-35’e katkıları için 1 milyar dolar geri ödemek zorunda kalabilir.Bunun dışında kritik parçaları tedarik eden Türkiye’nin anlaşmadan çıkması diğer müttefiklere teslimatı 2 yıl kadar geciktirebilir.
Bu iki ülke arasındaki ilk anlaşmazlık değil. Geçtiğimiz yıl Trump yönetimi, Erdoğan’ın iki bakanının mal varlığını dondurup Türk çelik ve alüminyum ürünlerindeki vergiyi iki katına çıkararak Amerikalı bir papaza yöneltilen terör suçlamalarına cevap verdi. Türkiye sonunda papazı serbest bıraksa da Lira değerini koruyamadı. S-400 restleşmesi ihtimali Türkiye pazarını şimdiden ürpertti. Geçen yaz yaşanan şoktan sonra iyileşen Lira son yedi haftada sürekli değer kaybetti.
Erdoğan, Rus silah sistemini satın almakla ülkesinin NATO taahhütleri arasında bir çatışma olmadığı konusunda ısrar ediyor. Diğerleri aynı fikirde değil. Amerikan ve NATO yetkilileri, Türkiye’nin hem S-400 hem de NATO erken uyarı sistemini aynı anda devreye sokamayacağı konusunda uyardılar. Ayrıca, sistemin radarlarının Rusya’nın F-35’leri gözetlemesine izin verebileceğini ve bunun gizliliği tehlikeye atabileceğini söylüyorlar.
Türkiye S-400’e ilgi göstererek Amerika’dan daha uygun bir teklif almaya çalışıyor olsaydı, başarılı olmuş olurdu. Geçtiğimiz yılın sonunda Amerika, Türkiye’ye 3.5 milyar dolara 140 Patriot füzesi satmayı teklif etti.Ancak bunun tek koşulu Rusya ile yapılan anlaşmanın iptal edilmesi.Cumhurbaşkanı Erdoğan bu teklifi reddetti. Türkiye, Patriot satın almayı düşünebilir, ancak S-400 pahasına değil.
Marmara Üniversitesinden bir akademisyen olan Emre Ersen: “Türkiye muhtemelen istese bile anlaşmadan vazgeçemez. Bunu yapmak, Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerinde, özellikle Suriye’ye gelince, büyük bir sorun yaratır.” Ankara’da, Erdoğan’ın Rus silahlarını depoda tutarak ya da başka bir ülkeye satarak krizden kaçmaya çalışabileceği yönünde spekülasyonlar var. Ancak bu bile yeterli olmayabilir. Amerika sadece sistemin dağıtımına değil, alımına da karşı çıkıyor.
Pek çok analist artık krizin olup olmayacağını değil ne zaman ve nasıl olacağını tartışmaya başladı.Bazıları Amerika’nın 31 Mart’taki Türkiye yerel seçimlerinden önce baskıyı arttırarak Erdoğan’ı rahatsız bir konuma getirmeyi hedefleyebileceği görüşünde.ABD Türkiye’ye CAATSA anlaşmasından bir imtiyaz tanıyabilir.Krizin bir diğer noktası ise bu sonbaharda gerçekleşecek.Planlara göre ABD iki F-35 uçağı bu sonbaharda Türkiye’ye teslim edecek.Ancak iki ülke bir çözüm bulamazsa uçaklar Türk topraklarına ulaşamayabilir.
